De beschaving van heer Bommel
fragment uit Weten is meer dan meten
Dit boek had eigenlijk als titel moeten hebben: ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’. Maar die titel is al vergeven. Bovendien heeft dit boek weinig met God te maken en al helemaal niets met een gehucht bij Leeuwarden. En toch was het een toepasselijke titel geweest.
In ‘Hoe God verdween uit Jorwerd’ beschrijft Geert Mak de geschiedenis van een klein, Fries dorp. In de negentiende eeuw was Jorwerd een stabiele dorpsgemeenschap van boeren. Bij de meeste boeren stond de continuïteit van hun bedrijf voorop, niet het behalen van een maximale winst. Maar dat veranderde in de loop van de twintigste eeuw. Er waren veel ontwikkelingen die het dorp troffen, schrijft Mak, maar er was voortdurend één constante ondertoon: de suprematie van geld en markt boven al het andere. Mak spiegelt ons niet voor dat het ‘vroeger allemaal beter was’. In tegendeel: de kleine wereld van het vroegere Jorwerd was behalve overzichtelijk ook beklemmend en verstikkend. Wat Mak wél laat zien zijn de consequenties van de veranderingen in de samenleving van het dorp. In zekere zin gaat het om het verdwijnen van die samenleving. De god die verdwijnt is dan ook niet in eerste instantie een religieuze God, maar eentje met een kleine ‘g’. Dat begrip ‘god’ staat voor zaken als sociaal verband, zingeving en ziel van de samenleving.
De veertien interviews in dit boek gaan over de vraag wat er verloren gaat wanneer geld, financieel rendement en marktwerking dominant zijn in de publieke en private sector en in de samenleving. Het boek is ook een pleidooi voor een evenwichtiger benadering en een zoektocht naar alternatieven voor het dominerende, neoliberale denken van vandaag. Het boek draait met andere woorden om de vraag hoe we god weer terugkrijgen in het moderne Jorwerd. Geld speelt geen rol, weten we van Olivier B. Bommel. Níet omdat een heer van stand over grote hoeveelheden geld beschikt, maar omdat hij weet dat het niet van doorslaggevende waarde en betekenis is.